Koude Oorlog Propaganda

    Amerikaanse Posters

    wordt ook wel gezien als de geboorteplaats van reclame, waarmee ze al jaren gewend waren in oplagen van tienduizenden posters te drukken, maar voor de koude oorlog hebben ze moeite de juiste toon te vinden voor hun antisovjet posters.
Al snel blijkt dat de eerste posters die door de Amerikanen geproduceerd waren voor meer argwaan tegenover de Amerikaanse overheid zorgden dan anticommunistische steun opleverden.  Dit zorgde ervoor dat de USIA (de propaganda instelling van de Amerikanen) snel met dit medium stopte. Toch zijn er sommige vroege bronnen overgebleven, maar van deze posters is niet duidelijk vast te stellen of ze ook echt door de overheid zijn gemaakt:
Picture
    Daartegenover was de overheid toch van mening dat je juist projecten vanuit burgerlijke instellingen moest stimuleren, om zo het volk ervan te overtuigen dat de overheid zijn burgers niet opdroeg wat te denken, maar dat ze zelf op het idee waren gekomen om “de waarheid” te verspreiden.  Ook zien we in kranten en bushokjes in plaats van posters plakkaten met tekst hangen,die de lezer waarschuwen en oproepen om na te gaan of de mensen om je heen wel echt geen communisten zijn, en ook om te benadrukken dat communisme niet thuishoort in Amerika:

Picture
    En om iemand totaal te indoctrineren met anticommunistisch beelden was de generale consensus dat je zo vroeg mogelijk moest beginnen. Dat betekende dus dat kinderen een belangrijke doelgroep werden voor  propaganda. Het meest gelezen product voor kinderen was toen al het stripboek, waardoor je nu de meeste propagandistische prenten kan vinden in stripboeken. Er zijn vier verschillende manieren hoe propaganda in stripboeken vervloeid is geraakt.

  1. Superhelden en vijanden
  2. Educatieve strips
  3. Posters in de stripboeken
  4. De Luchtmacht

Superhelden en vijanden 

Picture
        Al voor de Tweede Wereldoorlog werden stripboeken op grote schaal afgenomen. Het best verkochte stripboek genre was de superhelden comic . Denk hierbij bijvoorbeeld aan Superman en Batman. Deze helden waren allemaal Amerikaanse burgers met of zonder superkrachten die de kwade personen van de wereld moesten stoppen. Het duidelijkste voorbeeld van een nationalistische held die alles voor zijn land deed om het veilig te houden is waarschijnlijk “Captain America”. Zo heeft hij onder andere een communistische onderzeeër moeten aanvallen die Amerika wou aanvallen, en is één van zijn aartsvijanden in 1947 de “Red Skull”. Dit personage was voor de Tweede Wereldoorlog altijd een losgeslagen nazisoldaat, maar speelt vanaf 1946 een communistische spion die de wereld wil veroveren. Na Young 24# staat Captain America ook wel bekend als: “Captain America, Commie Smasher!” Maar niet alleen bij “Captain Amerika” werd er gebruik gemaakt van Sovjet slechteriken, elke langlopende superhelden reeks had ooit wel eens te maken met “het rode gevaar”.


    Educatieve Strips 

    Educatieve strips waren een veel voorkomend fenomeen in de VS tijdens het begin van de koude oorlog. Hoewel deze strips op veel vlakken zeer divers zijn hebben ze toch enkele overeenkomende kenmerken.
Ten eerste werden deze strips niet gemaakt door nationale organisaties als USIA, maar juist door regionale en kleinere instelling zoals een scholengroep, kerkgemeenschap of heel soms vanuit het bestuur van de staat.  Dit zorgt tegelijk voor het tweede kenmerk. Want zo’n diversiteit in uitgevers en producenten zorgt er ook voor dat er duizenden verschillende anticommunistische educatieve strips zijn verspreid, waarvan heel veel van deze strips niets meer is overgebleven. Hoewel deze organisaties niet op een grote schaal met elkaar zijn gaan samen werken, hebben ze wel allemaal dezelfde boodschap, maar zien ze er allemaal anders uit qua vormgeving en plot. De laatste reden waarom deze educatieve strips zo enorm veel verspreid zijn, is dat het voor het kind vaak gratis of zéér goedkoop was (circa 10 cent). Dit zorgde er ook voor dat deze vorm van propaganda veelvuldig en snel verspreid werd over het land.
Hier heb je een voorbeeld van enkele educatieve strips:

    Binnenin deze stripboeken werden kinderen vaak ook direct aangesproken om zelf na te denken over de verschrikking van het communisme, en er werd daarbij soms aangedrongen om alvast te gaan nadenken over latere participatie bij het vechten tegen het rode gevaar.

Picture
    Toegevoegde posters 

    Het laatste voorbeeld zijn de posters aan de binnenkant van de stripboeken. Waar de Sovjet-Unie ervoor koos om de gemaakte posters aan de muren van elk dorpsplein te bevestigen, plaatsten Amerikaanse postermakers hun affiches en posters binnenin de stripboeken. Dit zorgde voor lage drukkosten aangezien veel stripboek uitgevers het als een vaderlandslievende taak zagen om voor de kosten van die éne pagina op te draaien.  Hier zie je sommige van deze voorbeelden:

Picture
Is This Tommorow 1947
by the Catechetical Guild

Dit is wel de bekendste antisovjet poster die in Amerika uitgebracht is. Je ziet communisten een zwarte man, een blanke vrouw en een priester vermoorden, terwijl op de achtergrond de Amerikaanse vlag fel brand. Deze poster is achteraf zo beroemd geworden omdat deze alle propaganda-argumenten in één poster omvat. Zo was de Sovjet-Unie …
 1. er op uit Amerika te vernietigen
2. een racistisch land
3. tegen vrouwenrechten.
4. een land waar de kerkganger vervolgd zou worden.
(niet alle van deze redenen zijn achteraf onwaar gebleken) Het was echter achteraf niet een erg succesvolle poster, aangezien de bevolking het over het algemeen een te hysterisch werk vond en niet geloofde dat de Sovjet-Unie het op de poster getoonde zou uitvoeren binnen korte tijd. Ze werden juist veel achterdochtiger naar de Amerikaanse overheid toe, die met zulke groteske beelden hun wereldbeeld probeerde te veranderen.

Picture
The Red Iceberg 1960 Het is een verwijzing naar de beroemde geschiedenis van de Titanic (hier symbool voor Amerika) die gevaarlijk dicht bij het gevaar van communistische ideologie komt, afgebeeld als ijsberg.

    De Luchtmacht 

    De enige grote overheidsinstelling die wel op grote schaal investeerde in strips als propaganda was het leger, en specifieker nog de luchtmacht. Dit is echter niet vreemd aangezien een stripboek van het leger meer is dan enkel propaganda, het is reclame om jonge jongens opgehitst te krijgen om het leger in te gaan. Het is niet alleen een product van de koude oorlog. Investeringen van het leger zijn juist de meest voorkomende vorm van propagandaposters in de geschiedenis van Amerika. Denk bijvoorbeeld aan de wereld beroemde poster van Uncle Sam en zijn beroemde vinger met de tekst “America needs YOU”. Nu bracht de luchtmacht ook zijn geheel eigen stripboek maandelijks uit, om zo  kinderen te laten denken over een toekomst bij de luchtmacht Hier volgen enkele voorbeelden van dit blad.

    Posters en Spotprenten van de Sovjet-Unie

Picture
 De Sovjet-Unie is al sinds het begin van zijn eigen schepping bezig geweest met poster propaganda. Overal zag je aan de huizen bij het dorpsplein van deze werken hangen vol van kleur en socialistische trots. In het begin van de Sovjet-Unie had het land zelfs zijn eigen kunststijl genaamd constructivisme met enkel rondjes en blokjes. Zeker tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen er een groot aantal propagandistische posters van de drukpers af. Maar hoewel de Amerikanen stopten met het produceren van posters na de Tweede Wereldoorlog, bleef het Oostblok hard doortekenen. 


    Er is echter wel een groot verschil tussen Amerika en de Sovjet-Unie. Zo was het dat de communisten een gematigdere serieusheid in hun werken plaatste. Waar je bij Amerika enkel gruwel en destructie zag, gebruikte de USSR humor en vernieuwing in veel van hun werken. Zo zijn er enkele vaak herhaalde onderwerpen:

- Oorlog en Atoombom
- Wij vs. Zij
- Afrika

    Oorlog en atoombom

Picture
    Het meest voorkomende onderwerp van propagandaposters is oorlog en de wapenwedloop.
Als eerst oorlog en de volgende bron. Hierbij zie je duidelijk uitgebeeld dat Amerika, als Uncle Sam, naar de Sovjet-Unie toegaat met een fakkel en een bom, om waarschijnlijk het Oostblok binnen te vallen en dus een oorlog te starten. Maar de Sovjetburger staat boven dit geheel, en vraagt de oude seniel ogende man ‘zich te gedragen’. Met meerdere van dit soort posters probeerde de Sovjet-Unie zijn burgers ervan te overtuigen dat zij niet uitwaren op oorlog. achteraf is het waarschijnlijk ook geen leugen dat de Sovjet-Unie liever geen directe oorlog met Amerika wilde voeren. Maar al snel ging het niet meer over legers en binnenvallen, maar over het gevreesde ultieme wapen: De Atoombom.


Picture
                                                                                      Burgers van de wereld willen niet 
                                                                                         dat de oorlog wordt herhaald

    Atoombom

   De atoombom zorgde niet alleen in Amerika en Europa voor zwetende handpalmen. Ook de Sovjet-Unie was zeer bezorgd over het gevaar van het allesvernietigende wapen. Zo is deze vorm van anti-Amerikaanse propaganda is als subcategorie verreweg het meest voorkomend. Maar het is niet enkel herhaling van de atoombommen binnen deze werken, aangezien elke poster ook een eigen subthema heeft. Zo is bij afbeelding 1 te zien dat de Sovjet-Unie, afgebeeld als lieve ooievaar, enkel zijn ideologie in vorm van een baby probeert te verspreiden terwijl de VS hetzelfde doet met een kille straaljager en een Atoombom. Je ziet duidelijk dat ze ook licht en donker hebben gebruikt voor hun posters aangezien de ooievaar in een lichtblauwe lucht zweeft, terwijl de straaljager 20cm eronder al in bijna complete duisternis vliegt. Bij afbeelding 2 wordt ook de VS verweten dat zij in plaats van de beloofde ontwikkelingshulp voor de armen enkel geld besteden aan extra raketten. In afbeelding 3 wordt kritiek geleverd op de houding van Amerika als ‘de vredesduif ‘ terwijl zijn staart bestaat uit raketten. Behalve verschillende subthema’s kun je bij de laatste drie afbeeldingen ook zien hoe verschillend deze drie werken van elkaar zijn qua vormgeving. Speciaal bij zo’n zwaar onderwerp als een allesvernietigend wapen hebben de USSR artiesten voor een gevorderde vorm van design gezorgd. Hiervoor was een mens een mens, een wapen een wapen, en een vogel een vogel. Maar speciaal bij dit thema zijn artiesten een duif met een raketten staart gaan designen om zo te spelen met westerse symboliek.  Dit is een eerste duidelijke stap weg van het socialistisch realisme van het Stalinistische tijdperk. Het grappige is dat deze, toch wel hogere, vorm van design bij andere onderwerpen in de jaren 70’en 80’ bijna niet meer is toegepast. Wel zijn een groot aantal spotprenten uit de sovjetkranten teruggevonden waarin de atoombom en de macht die Amerika ermee uitoefent getekend is.  Zie bijvoorbeeld de volgende bronnen:

Picture

    Wij vs. Zij

    De USSR had rond 1950 tot en met 1960 een periode van wij vs. zij. Natuurlijk was er al bij voorafgaande posters af en toe een vergelijking geweest tussen wat de VS wilde en wat de Sovjet-Unie wilde. Maar vanaf nu krijg je een poster opbouw waarbij de kijker aan de ene helft van het blad Amerika in puin ziet, en daarnaast dezelfde setting maar dan helemaal mooi opgebouwd.

Picture
“Dezelfde jaren, maar dan met ander weer”

Picture
Twee werelden – twee plannen
Wij maken vrede! Zij maken dood!
    Aan de linkerkant zie je de donkere en enge man die de doorsnee Amerikaan moet voorstellen. De Amerikaan zit in een onweersbui aangezien zijn economie 22% gedaald is. De Sovjetarbeider staat in het zonnetje aangezien zijn economie met 20% gestegen is. Dit was de eerste vorm waarin het Wij vs. Zij naar voren kwam. Toen begonnen ze zelfs Wij (MBI) en Zij (OHN) in hun werk te verwoorden

Picture
    De tekst luidt: “Wij maken van woestijnen paradijzen. Zij maken van paradijzen woestijnen.”
Er zijn drie kenmerken te noemen die de Sovjet propagandisten vaker gebruikten in hun werken. De drie verschillen zijn eigenlijk zeer makkelijk aan te geven: 
    Ten eerste is er geen oorlog aan de linkerkant, maar juist wel aan de rechterkant bij de Amerikanen. Dit is een terugkomend motief bij zowel verdere ‘wij vs. zij’ posters als andere posters. Een voorbeeld hiervan is een vergelijkbare ‘wij – zij’ poster.
Ten tweede is het gebruik van licht/ zon en donkere wolken/ duister een meer voorkomend motief, zo heb je die ook gezien bij bron 1 bij ‘de atoombom’  
     Als laatste is het belangrijk dat bij de linker vrolijke Sovjetwerkers staan, en aan de rechterkant iedereen waarschijnlijk dood is. Zo is er aan de linkerkant een toekomst en het kapitalistische systeem aan de rechterkant ten dode opgeschreven. Vanaf ongeveer 1955 werd de ‘wij vs. zij’ veel persoonlijker Het ging nu niet meer enkel om de symbolische Sovjet arbeider, maar om de individuele Sovjetburger, en hoe hij een veel beter leven leidt in de USSR dan dat hij zou leiden in de VS. Hier op de afbeelding zie je aan de linker kant de burger als uitgebuite arbeider in een kapitalistisch systeem en aan de rechterkant dezelfde arbeider die allemaal spullen voor zijn werk kan kopen. Als je goed kijkt zie je zelfs helemaal rechts dat het percentage autobezitters van de sovjet sinds 1950 zestig procent is toegenomen. Hier volgen nog een paar voorbeelden:

    Afrika

Picture
    Afrika was rond eind jaren vijftig tot en met begin jaren zestig een belangrijk continent voor de expansie van het communisme. Maar daarvoor moest Afrika en zo ook het Oostblok overtuigd worden dat het westen niets goeds met de Afrikanen van plan was. Zo werd het opeens een thema om het racisme in Amerika te laten zien. Bij deze plaatjes werd negen van de tien keer gekozen voor het gebruik van de klu-klux-klan, die je met witte hoeden in het midden aan de linkerkant ziet staan. Met het Vrijheidsbeeld wordt behalve Amerika ook gesuggereerd dat kapitalistische vrijheid altijd tot zwartenhaat zal leiden. Daarnaast werd er door sovjet cartoonisten en postermakers ook geconsentreerd op de zogenaamde uitbuiting van het land en het gevaar wat ze lopen als ze in de ‘valse’ trucs van de kapitalisten tuimelen. Zie daarvoor de volgende twee prenten.


Picture
Picture
    Maar behalve prenten voor in de krant werden er natuurlijk ook gewoon posters gemaakt die door elke burger op straat gezien konden worden.  In de volgende bron wordt aangetoond dat in de geschiedenis kapitalisme altijd Afrika heeft uitgebuit. En dat er uiteindelijk bloed zal vloeien om die geldstroom te blijven behouden

Picture
Samengevat:

* Het belangrijkste verschil tussen propagandaposters is dat de VS dit vlak eigenlijk helemaal niet verkend heeft. Terwijl de Sovjet-Unie vanaf 1917 tot de laatste dagen van zijn bestaan altijd druk bezig is geweest met posters maken.

* Behalve de schaal van gebruik heeft de Sovjet-Unie veel variatie in zijn posters en prenten gestopt met verschillende vormen van design en afwisselend gebruik van serieusheid en humor.

* Waar Amerika met zijn stripboeken enkel realistische tekeningen toepaste met stripboekstijl, werd er bij de Sovjetposters rond de jaren 50’en 60’ ook gebruik gemaakt van surrealistische en symbolische beelden.

* Aan beide kanten werd zoals verwacht, veelvuldig gebruik gemaakt van clichés.

* Waar Amerika met zijn strips enkel aanvallend was tegenover het communisme,gebruikte de Sovjet-Unie een combinatie van aanvallend naar de VS toe en tegelijk opbouwend naar zichzelf.