Koude Oorlog Propaganda

    Amerikaanse Literatuur

Picture
    Er is één duidelijk propagandamiddel dat in Amerika nooit door de overheid is beheerd, namelijk literatuur. Er zijn natuurlijk enkele uitzonderingen van boekjes die op verzoek van de regering zijn uitgegeven, maar dat zal nooit meer zijn dan 0,1 - 1%. De anticommunistische literatuur kwam dus enkel van schrijvers, die zelf een anticommunistische levensvisie hadden en het nodig vonden deze aan de wereld te verspreiden. De antisovjet literatuur van Amerika was ook door deze vrijheid duidelijk meer divers en veel interessanter dan de literatuur van de Sovjet-Unie. Hierbij moet je wel opletten of de bronnen directe of indirecte propaganda, want sommige boeken zijn geschreven met als direct doel haat en angst te verspreiden over de Sovjet-Unie, terwijl andere gewoon literatuur zijn waarvan sommige mensen bepaalde hoofdstukken hebben gebruikt om eigen wereldbeeld uit te leggen. Propaganda in de literatuur van de VS heeft drie overheersende vormen:

- Schrijvers in exil
- Novellen
- Foutieve didactische werken

    Exil schrijvers

Picture
Een schrijver in exil betekent eigenlijk dat de schrijver uit zijn land van herkomst moest vluchten, en vluchtte naar een veilig land om veilig te kunnen schrijven over wat de schrijver heeft meegemaakt in zijn land van herkomst. Exil schrijvers van de koude oorlog schreven vaak over hun waarnemingen van de GULAG (gevangeniskampen in Siberië) en de KGB (Geheime dienst). Wat wel als een belangrijke kanttekening moet worden genoemd bij deze vorm van literatuur, is dat het product niet propaganda genoemd kan worden, omdat het echte waarnemingen zijn van misstanden in de Sovjet-Unie, maar dat het wel gebruikt kan worden door personen en overheid als propaganda. Je hebt twee beroemde anti-communistische schrijvers: Victor Andreevich Kravchenko en Aleksandr Isajevitsj Solzjenitsyn.

Victor Andreevich Kravchenko was misschien minder groot in vergelijking met Aleksandr Isajevitsj Solzjenitsyn, maar Victor Kravchenko was na zijn exil naar de VS een echte Amerikaan. Zijn grootst werk is “I Chose Freedom”. 
    Kravchenko groeide op met overal honger rondom hem. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had hij gediend als kapitein in het Rode Leger. Hij werd echter midden in de oorlog overgescheept naar de VS om daar bij de “Soviet Purchasing Commission” te gaan werken. In 1944 vluchtte hij van zijn post en probeerde het Amerikaanse burgerschap aan te vragen. Met een brief van Ambassadeur Joseph Davies aan president Roosevelt kon Kravchenko Amerikaans burgerschap verwerven, maar wel onder een pseudoniem zodat hij niet gepakt zou worden door de KGB. In zijn boek “I Chose Freedom” beschreef hij de collectivisering, de werkkampen en dwangarbeid. Het boek zorgde voor extra spanning in een tijd dat de banden tussen de VS en de Sovjet-Unie al erg slecht waren.De beroemdste anticommunistische exil schrijver is Aleksandr Isajevitsj Solzjenitsyn, terwijl hij toch de meeste van zijn werken in de Sovjet-Unie schreef.
    Zijn twee beroemdste boeken waren De Goelag Archipel  en Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj. Aleksandr Solzjenitsyn had al vanaf zijn geboorte een moeilijk leven. Zijn moeder was vroeg  weduwe nadat zijn vader tijdens het jagen door een ongeluk stierf. Hij groeide op met zijn moeder op een collectieve boerderij waar hij vaak honger leed. Hij schreef zich in als soldaat bij het begin van de Tweede Wereldoorlog en diende als commandant. In februari 1945 werd hij gearresteerd voor het verzenden van een brief aan zijn vriend Nikolai Vitkevich, waarin hij twijfelde aan het leiderschap van Stalin in opzicht van de oorlogsvoering. Onder Artikel 58 werd hij veroordeeld voor het schrijven van Anti-Sovjet teksten en het vormen van een vijandige organisatie.In 1970 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur toegewezen. Hij heeft daarna voor die ene brief elf jaar in werkkampen gezeten. Hij was van 1974 tot en met 1994 een Amerikaanse burger, en moet daarom toch genoemd worden.

Novellen

Er zijn twee soorten anticommunistische novellen. Novellen met directe sovjethaat en novellen met indirecte sovjethaat. De eerste soort is het makkelijkst te benoemen. Zo is bij deze boeken het hoofdthema ‘Het gevaar van de Sovjet- Unie. Hieronder zie je drie boeken die hiervan een voorbeeld zijn:

    Het plot was bij elk van dit soort boeken anders, maar in elk van deze boeken kwam het er uiteindelijk op neer dat de communisten vanuit de Sovjet-Unie kwamen binnenvallen, en dat ze op zoek waren naar Amerikanen om ze daarna te vermoorden en zelfs soms om ze alleen maar te martelen.     
    De koude oorlog was niet alleen een strijd tegen de Sovjet-Unie en het rode gevaar. Voor de VS was er ook het belangrijke doel om het volk stapje voor stapje zo nationalistisch mogelijk te krijgen en ze te laten geloven in de wonder van het kapitalisme. Kortom: “The American Dream”. Nu kwam het grootste deel van Amerika uit de lage middenklasse. Voor deze groep werden duizenden pocketboekjes geschreven. In geen enkel opzicht zou een van die boekjes op zichzelf een literaire waarde hebben, maar wat het zo opmerkelijk maakt voor de geschiedenis is het eenvoudig plot met vergelijkbare climax. Dit heeft enkele redenen:
* Ten eerste zijn de hoofdpersonen altijd zeer goed gevormd. Zo is de man vaak rond de dertig, goed breed gebouwd, smal bij de taille en altijd welbespraakt. De vrouw heeft altijd correcte lichaamsafmetingen en is een goede moeder en/of huisvrouw in spe.
* Het verhaal heeft altijd een zelfde soort plot. Bij de mannen versie ging het verhaal bijna altijd over een man met een mannelijke baan zoals bijvoorbeeld politieagent/ cowboy/ soldaat die een vijand en/of een zware opdracht had, en aan het eind van boek altijd overwint. Bij de vrouwenversie ging het vaak over een vrouw die moet kiezen tussen twee mannen waarbij de ene een goede man maakt en de ander voor veel passie zorgt. Daarbij zal de vrouw ook altijd de goede keus maken aan het eind van het boek.
    Het effect van deze eenvoudige boekjes was groot doordat deze miljoenen malen verkocht zijn in Amerika en door veelvuldige herhaling er dus uiteindelijk een euforisch gevoel bij de bevolking moest ontstaan. 



    Foutieve didactische werken 

    De laatste vorm van literaire propaganda, en tegelijk ook de minst toegepaste is foutieve didactische werken. Didactische betekend ook wel lerend, dus een foutief didactische werk is een boek dat geschreven is om mensen te informeren en te laten leren over hoe het communisme functioneert, maar hierbij foutieve en/of halve waarheden vertelt. Dit is de enige literaire propagandavorm waarbij de overheid de uitgever en/of de schrijver met subsidies heeft geholpen. Na recent onderzoek is gebleken dat de meeste van deze subsidies van de CIA en het leger afkwamen. Hoewel er dus veel foute beweringen in stonden, was deze propaganda toch zeer effectief op de bevolking. 
    Er zijn daarvoor enkele redenen. Ten eerste was er een taboe op het schrijven van kritiek op deze didactische werken. Dit taboe is ontstaan door de senator McCarthy. Zo zei hij in zijn beroemdste speech dat iedereen die procommunistisch of anti-Amerikaans schreef een landverrader was en niet geaccepteerd moest worden in zijn gemeenschap. Met de ‘Blacklists’ uit Hollywood als voorbeeld, werd deze uitspraak ook werkelijk doorgezet. Met het wegblijven van kritische recensies/ artikelen van deze boeken begon een groot deel van de bevolking deze foutieve didactische werken als waarheid te zien. 
    Ten tweede speelde het grote aantal verschillende didactische werken een rol. Aangezien het belangrijk was geworden voor bedrijven een nationalistische uitstraling te hebben werd er een lage drempel ingesteld om als schrijver je boek te publiceren, maar dan wel met enkel een oplage van rond de 3 á 4 duizend (wat erg laag is voor Amerikaanse standaard ), zo kwamen er door de jaren heen duizenden verschillende soorten van deze boeken uit. Het effect was dat een persoon die een boekhandel binnenstapte minstens één gehele boekenkast aantrof met deze didactische werken. Dit zorgde er tegelijk ook weer voor dat steeds meer mensen de boeken zagen en vele leugens op die manier over de Sovjet-Unie begonnen te geloven.

    Sovjet Literatuur

    Literaire propaganda is in verhouding tot bijvoorbeeld plakkaten en films in een ander opzicht gebruikt Zo is het geen haatpropaganda tegen kapitalisme of Amerika, maar meer een vorm van zelfverheerlijking. Het is niet toevallig dat de USSR voor deze propagandavorm koos. Zo was hun redenatie dat een persoon, als hij een boek las, zich automatisch zou gaan identificeren met de personages. Volgens propagandaonderzoekers moest de Sovjetbevolking bij Amerika het beeld krijgen van corrupte leiders en zich niet richten op de inwoners van de VS. Zo zouden de twee bevolkingsgroepen gedistantieerd blijven. Het interessante bij literatuur uit de Sovjet-Unie zijn niet de onderdelen, maar de chronologische ontwikkeling 

    Literatuur tijdens de Stalinistische periode 

    Sinds de jaren 1930, heeft het regime zware banden gelegd aan literaire expressie door middel van het ‘socialistisch realisme’. Een al eerder genoemde kunststijl, welke in het leven is geroepen door Sovjetleider Joseph Stalin, waarbij elk geschreven en getekende beeld een vrolijke tijd van socialisme moest uitstralen. Om zicht te houden op de uitvoering van zijn stijl, richtte hij in 1932 de schrijversbond van de USSR op. Deze bond is goed vergelijkbaar met een zestiende-eeuws gilde. Bovenaan stond Stalin die enkel “socialistisch realisme” in literatuur toestond en onder hem de bondsleider, die elk boek persoonlijk eerst moest goedkeuren. Het was niet mogelijk zonder toestemming van de bondsleider of als niet-bondslid een boek te publiceren, anders overtrad je de wet, waardoor je mogelijk enkele jaren in een werkkamp zou moeten doorbrengen. 
    Bij de ‘Socialistisch realistische’ literatuur was de hoofdpersoon bijna altijd een communistische jongeman die bij een kleine gemeente rond een dorp woont. Vaak fysiek goed gebouwd, en zelf sterk gelovend in de superioriteit van de Sovjet-Unie op sociaal, economisch en ideologisch vlak. De hoofdpersoon zou echter alleen door hard werken en goede keuzes maken aan het eind van het boek altijd ultiem geluk vinden. Deze mensen zijn eigenlijk een soort helden die symbool staan voor het ‘socialistisch realistische’ beeld, welk door Stalin verlangd werd. 
    Deze door hemzelf gemaakte stijl moest volgens Stalin een cultuur scheppen waarbij de Sovjetburgers zichzelf gingen identificeren met de hoofdpersoon. Zo zou de lezer ook zelf beginnen zich goed te gedragen, hard te werken en zelfs verder te studeren om ooit zelf ook geluk te vinden. Negatieve gedachten werden door Stalin niet getolereerd en geheel weg gecensureerd. Zelfs na Stalin’s dood werden de schrijvers gedwongen om zich te houden aan de stalinistische beperkingen voor hun werken. Traditionele manieren van denken en het bekijken van de geschiedenis mochten nog steeds niet worden verwerkt in literatuur. 

    Ontwikkelingen tijdens het Chroesjtsjov bewind 

    Vanaf Chroesjtsjov begon er tussen circa 1955 en 1965 echter een gematigd vrijere periode. Je moet jezelf niet voor de gek houden dat er geen strenge restricties waren, maar mensen hoefden niet meer alleen de originele vorm van socialistisch realisme toe te passen in hun werken . Boeken begonnen innerlijke conflicten van de hoofdpersonen te behandelen, waardoor er meer realisme ontstond, wat dan weer plaats moest maken voor het voldane gevoel dat men kreeg bij het lezen van het boek. Ook mocht soms een aangrijpend onderwerp uitgebeeld worden van de Sovjetgeschiedenis (denk hierbij aan bijv. werkkampen) dat daarvoor nog gecensureerd werd. De literaire vrijheid werd echter gelijk weer teruggedraaid na de regeertermijn van Chroesjtsjov.

Picture
    Met deze nieuwe kenmerken ontstond een nieuw genre, genaamd ‘jeugdnovelle’. Veel schrijvers hadden er genoeg van om zich stil te houden over de immense terreur die Stalin onder zijn bewind gepleegd had. Het was echter niet dat zij niet meer geloofde in de ideologie van het communisme, maar dat de leiders de misstanden van de afgelopen twee decennia onder ogen moesten zien. Het eerste boek welke duidelijk naar voren kwam met dit thema was “Voortzetting van een legende” door A. Kuznetsov.  In een interview met een gematigd liberaal magazine zei hij: "Ik schreef de novelle ‘Voortzetting van de legende' welke het verhaal vertelt van een jonge man, die weg trekt om in Siberië te werken met een sterk jeugdig geloof in iets beters, in een ultieme goedheid, ondanks alle eerdere ontberingen en armoede“.  De belangrijke nieuwe kenmerken van zo’n ‘Jeugdnovelle’ zijn onder andere dat ten eerste de persoon wegtrekt naar Siberië, wat zo ver mogelijk weg is van het door bureaucratie en corruptie besmette Moskou. En ten tweede dat de hoofdpersoon nog steeds gelooft in het goede van communisme, na toch zelf veel armoede mee te hebben gemaakt. Zo moest de hoofdpersoon zich telkens afvragen hoe hijzelf het best kan functioneren binnen de Sovjet-Unie. Een ding wat nog steeds overeenkomt met de Stalinistische romans, is dat de hoofdpersoon goed van hart is, geen ongepaste lustgevoelens heeft en dus altijd blijft geloven in communisme.

    Maar zoals bij vele andere boeken, vond de bond de tekst toen nog te negatief over de directe leefomstandigheden van de hoofdpersoon. Zo was de bond bang dat westerse media het boek in handen zouden krijgen en het tegen hen konden gebruiken. Kuznetsov kreeg daarna de mogelijkheid om het boek aan te passen of het door de bond te laten censureren, waardoor grote delen zouden ontbreken. Hij besloot het boek aan te passen op een veelvoorkomende anticensuur manier:
”Voor een lange tijd verzamelde ik stof voor mijn novelle zonder enige hoop om gepubliceerd te worden, maar uiteindelijk dwong ik mezelf om wat optimistische hoofdstukken toe te voegen, die zo schril contrast met de algemene stijl en zo waanzinnig vrolijk waren dat geen lezer hen serieus zou nemen. " 
    In de laatste jaren van de Sovjet-Unie was er bijna gehele publicatie vrijheid onder Gorbatsjov in de jaren 80’. Literaire behandeling van onderwerpen zoals alcohol- en drugsverslaving, jeugdcriminaliteit, religieuze, historische herbeoordelingen van de vorige leiders, en zelfs harde kritiek naar eerdere Sovjetleiders werd opeens goedgekeurd, op voorwaarde dat zij bevatte de voorgeschreven hoeveelheid steun voor het regime. Het enige onderwerpen die tot het einde van de Sovjet-Unie nooit zijn toegestaan zijn o.a.:  verwijzingen naar "antisovjet emigranten" of overlopers, anticommunistische buitenlandse literatuur, pornografische onderwerpen. 


Samengevat:

* Net zoals bij Films en Posters is het duidelijkste verschil tussen de propagandaliteratuur van Amerika en de Sovjet-Unie dat Amerika zijn uitgevers zelf liet kiezen wat te produceren, en dat de Sovjet-Unie alles nauwkeurig overzag met censuur en mogelijke gevangenisstraffen.

* Er was een duidelijk verschil tussen literaire propagandastijlen. Zo was de USSR tot en met de jaren vijftig constant bezig met ‘socialistisch realisme’ en daarna enkel ‘Jeugd Novellen’. Amerika is veel ruimer en gevarieerder met exil literatuur, zeer verschillende novellen en de didactische werken.

* Waar Amerika een combinatie gebruikt heeft van zelfverheerlijkende literaire propaganda en antisovjet literatuur, heeft de Sovjet-Unie enkel voor zelfverheerlijkende literatuur gekozen.

* Bij sommige anticommunistische literaire stromingen, kan het geschreven boek niet direct als propaganda worden beschreven, maar is het door de overheid en andere instellingen wel gebruikt als literatuur. Denk hierbij aan bijvoorbeeld exil literatuur.

* Bij de zelfverheerlijkende werken van beide kanten zie je dat ze beide hetzelfde soort hoofdpersoon als plot hebben. Denk hierbij aan, in esthetisch opzicht, perfecte mensen die getergd worden door een ideologisch probleem, maar aan het eind altijd de goede keus maken en lang en gelukkig leven.